Η Στυμφαλία είναι ελώδης λίμνη της ορεινής Κορινθίας. Βρίσκεται σε ένα οροπέδιο σε υψόμετρο 600 μέτρων ανάμεσα στα όρη Κυλλήνη και Ολίγυρτος. Διατηρεί νερό κυρίως τους χειμερινούς μήνες και η έκτασή της φτάνει τα 3,5 τ.χλμ.
Γεωγραφικό Μήκος: 22o 28
Γεωγραφικό Πλάτος: 37o 51
Διοικητική Περιφέρεια: Πελοπόννησος
Νομός: Κορινθίας
Μέσο Υψόμετρο (m): 700
Έκταση (ha): 1317
Γεωγραφικό Πλάτος: 37o 51
Διοικητική Περιφέρεια: Πελοπόννησος
Νομός: Κορινθίας
Μέσο Υψόμετρο (m): 700
Έκταση (ha): 1317
Το γεωλογικό υπόστρωμα της περιοχής αποτελείται κυρίως από ασβεστόλιθους που ανήκουν στη γεωτεκτονική ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως. Ο βυθός της λίμνης καλύπτεται από πρόσφατες εναποθέσεις αργίλου. Πολλά καρστικά φρέατα περιβάλλουν τη λίμνη και την τροφοδοτούν με καθαρό νερό. Το εμβαδόν της επιφάνειάς της παρουσιάζει εποχικές διακυμάνσεις, είναι δηλαδή μεγαλύτερο κατά τον χειμώνα, ανερχόμενο στα 770 ha, ενώ κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού κυμαίνεται γύρω στα 350 ha. Κατά καιρούς η λίμνη αποξηραίνεται εντελώς. Κατά την περίοδο της ξηρασίας των χρόνων 1989-1990 η λίμνη είχε τελείως αποξηρανθεί και είχε χρησιμοποιηθεί για αγροτικές καλλιέργειες από τους κατοίκους των γειτονικών χωριών.
Η λίμνη Στυμφαλίας αποτελεί το σημαντικότερο περιβαλλοντικό στοιχείο της περιοχής. Αυτή καθορίζει την τοπική γεωγραφική και αναπτυξιακή φυσιογνωμία. Θεωρείται κατά κύριο λόγο ως φορέας οικολογικών αξιών κι ενός έντονου μυθολογικού φορτίου.
Η λίμνη Στυμφαλίας αποτελεί το σημαντικότερο περιβαλλοντικό στοιχείο της περιοχής. Αυτή καθορίζει την τοπική γεωγραφική και αναπτυξιακή φυσιογνωμία. Θεωρείται κατά κύριο λόγο ως φορέας οικολογικών αξιών κι ενός έντονου μυθολογικού φορτίου.
Λίμνες ορεινού τύπου, όπως η Στυμφαλία, είναι σπάνιες όχι μόνο στην Πελοπόννησο αλλά σε όλη την Ελλάδα. Η περιοχή αποτελεί πολύ σημαντικό καταφύγιο για τα μεταναστευτικά πουλιά και βέβαια, για πολλά από αυτά, τόπο αναπαραγωγής. Επιπλέον, εκεί απαντά το τοπικό ενδημικό είδος ψαριού Phoxinellus stymphalicus. Το ψάρι αυτό παρουσιάζει μεγάλο βιολογικό ενδιαφέρον, αφού κατά την περίοδο της ξήρανσης της λίμνης επιβιώνει βυθιζόμενο στη λάσπη, έτσι ώστε να σχηματίζεται ένα ολισθηρό κάλυμα γύρω από το σώμα του. Επιπλέον η μεγάλη ποικιλότητα των βιοτόπων που υπάρχουν γύρω από τη λίμνη, όπου φύονται πολλά ελληνικά ενδημικά φυτικά taxa, φανερώνει την οικολογική ποικιλότητα της περιοχής. Οι καλά αναπτυγμένοι σχηματισμοί των κωνοφόρων δασών με τα ελληνικά ενδημικά Abies cephalonica (κεφαλληνιακή ελάτη) και Pinus nigra ssp. pallassiana (μαύρη πεύκη), δίνουν επιπρόσθετη αξία σε όλη την περιοχή. Πολλά είδη σπονδυλωτών ζουν στην περιοχή, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται και πολλά ενδημικά, σπάνια ή απειλούενα.
Παρά την εντύπωση πως η λίμνη αποτελεί συνέχεια της εποχής του Ηρακλή και των Στυμφαλίδων ορνίθων, η πραγματικότητα είναι πως η σημερινή λίμνη της Στυμφαλίας δημιουργήθηκε στα τέλη του περασμένου αιώνα από μια συγκυρία γεγονότων, όταν συνέπεσε η διάνοιξη της σήραγγας του Παπαρρηγόπουλου στο Λαγοβούνι με το ατυχές φράξιμο της καταβόθρας στη Λαύκα.
Παλαιότερα στο κέντρο της υδρολογικής λεκάνης της Στυμφαλίας δεν υπήρχε η λίμνη με τη σημερινή της μορφή, αλλά μια ελώδης περιοχή που περιέβαλε τον ποταμό Στύμφαλο στο μέσον του οροπεδίου. Ίσως η σημερινή διαμόρφωση της λίμνης ως υγροτόπου να αποτελεί μια παγιωμένη, μόνιμη και σταθερή κατάσταση, δεν αποκλείεται όμως να αποτελεί και μια απλή φάση στη μακραίωνη οικολογική εξέλιξη του συστήματος των δύο υδρολογικών λεκανών. Και δεν αποκλείεται π.χ. η φυσική αποξήρανση να είναι μια φυσιολογική και πιθανόν μακροπρόθεσμα αναπότρεπτη εξέλιξη. Πρόκειται για ένα ερώτημα που πολύ δύσκολα θα μπορούσε να απαντηθεί σήμερα με τα επιστημονικά μέσα που διαθέτουμε.
Η λίμνη Στυμφαλίας είναι ρηχή και ευτροφική. Η έκταση της φτάνει την άνοιξη τα 7.700 στρέμματα, αλλά στο τέλος του καλοκαιριού περιορίζεται σε 3.500 στρέμματα και μερικές φορές ξεραίνεται εντελώς (αυτό συνέβη το 1978-79, το 1989-90 και το 1993). Οι διπλανές της λίμνης εκτάσεις καλλιεργούνται και οι καλλιέργειες επεκτείνονται μέσα στον υγρότοπο όταν τα νερά υποχωρούν.
Η λίμνη Στυμφαλίας τροφοδοτείται :
- από τα νερά της πεδιάδας της Πελλήνης (μέσω της σήραγγας στο Λαγοβούνι),
- από τις επιφανειακές απορροές της υδρολογικής λεκάνης και ιδιαίτερα του νότιου τμήματος από τις πηγές της Κοινότητας Στυμφαλίας (Μέτωπο Δρίζας) και της Κοινότητας Κεφαλαρίου, καθώς και της περιοχής "Βελατσούρι" (ερείπια αρχαίας Στυμφάλου).
- από τα νερά της πεδιάδας της Πελλήνης (μέσω της σήραγγας στο Λαγοβούνι),
- από τις επιφανειακές απορροές της υδρολογικής λεκάνης και ιδιαίτερα του νότιου τμήματος από τις πηγές της Κοινότητας Στυμφαλίας (Μέτωπο Δρίζας) και της Κοινότητας Κεφαλαρίου, καθώς και της περιοχής "Βελατσούρι" (ερείπια αρχαίας Στυμφάλου).
Μεγάλο μέρος των τοπικών πηγών (πηγές Στυμφαλίας, Κεφαλαρίου, Μπουζίου και Καστανιάς) και των υδάτων της λίμνης κατευθύνεται στον "Βοχαϊκό Χάνδακα", που μέσω της σήραγγας του Αδριάνειου υδραγωγείου και του Ασωπού ποταμού μεταφέρει τα ύδατα της περιοχής στην πεδινή Κορινθία.
Η φυσική αποστράγγιση της λίμνης πραγματοποιείται από διάφορες μικρές ή μεγάλες καταβόθρες, εκ των οποίων οι σημαντικότερες είναι αυτές της "Γιδομάντρας" και της "Φόρτσας". Μια μικρότερη καταβόθρα υπάρχει κοντά στην πηγή Βελατσούρι κοντά στα ερείπια της αρχαίας Στυμφάλου.
Η λίμνη της Στυμφαλίας είναι από τις ελάχιστες ορεινές ευτροφικές λίμνες της Ελλάδας ύψους 600μ. Είναι ο σημαντικότερος ορεινός υγρότοπος της Κορινθίας και της Πελοποννήσου και ο νοτιότερος ορεινός υγρότοπος της Βαλκανικής. Η Στυμφαλία έμεινε ο μοναδικός υγρότοπος της ευρύτερης περιοχής μετά την φυσική αποστράγγιση της λίμνης του Φενεού, την τεχνητή αποξήρανση της λίμνης της Πελλήνης και την υποβάθμιση του βιότοπου των εκβολών του Ασωπού ποταμού.
Η λίμνη Στυμφαλίας είναι ο νοτιότερος ορεινός υγρότοπος της βαλκανικής χερσονήσου, και εξ αιτίας αυτής της θέσης της, αποτελεί σημαντικό μεταναστευτικό σταθμό των αποδημητικών πτηνών στη διαδρομή μεταξύ Ευρώπης και Βόρειας Αφρικής. Στη λίμνη υπάρχουν ψάρια (κυρίως κέφαλοι και κυπρίνοι) και φωλιάζουν υδρόβια, αμφίβια και ερπετά. Ο υγρότοπος της Στυμφαλίας περιλαμβάνεται στο δίκτυο των σημαντικών περιοχών για τα πουλιά της Ελλάδος (ΣΠΠΕ) και έχει προταθεί για ένταξη στην κατηγορία Α του Ευρωπαϊκού Οικολογικού δικτύου Ειδικών Ζωνών Διατήρησης ΦΥΣΗ 2000 (ΝΑΤURΑ 2000) που προβλέπεται από την κοινοτική οδηγία 92/43.
Για να φτάσει ο επισκέπτης στη Στυμφαλία μπορεί να ξεκινήσει από τη Νεμέα ή από το Κιάτο. Η Στυμφαλία μοιάζει με ομφάλιο λώρο που συνδέεται άρρηκτα με χώρους μυθολογικής φαντασίας και ιστορικής πραγματικότητας.
Σικυώνα, Νεμέα, Φενεός, Άργος αλλά και Αρχαία Ολυμπία, παλλόμενοι ζωντανοί ιστοί της μητρικής ελληνικότητας, ενώνονται και συναντώνται σ' αυτό το σημείο αναφοράς, γεμάτο από θεϊκές παρουσίες και ανθρωπογενή χαρακτηριστικά που δεν αλλοιώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, όπως όλοι οι τόποι δύναμης και λατρείας.
Την άνοιξη και το φθινόπωρο ο μαγνητισμός της λίμνης γίνεται μοναδική προσφορά στον άνθρωπο. Αρδεύει, προσφέροντας τα υδάτινα σπλάχνα της, ετοιμάζοντας την ανθρώπινη τροφή.
Τους χειμωνιάτικους μήνες το τοπίο γίνεται μυστηριακά αινιγματικό. Η γοητεία της λίμνης οφείλεται από τη μια μεριά στο ότι προσφέρει τη γοητεία του άγνωστου παρελθόντος που βασίζεται στο μύθο και τη φαντασία, συλλέγοντας μνήμες, προσφορά σε κάθε ρομαντικό επισκέπτη, κι από την άλλη αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό, έναν σπάνιο υδροβιότοπο που συνεχίζει να δίνει εικόνες ομορφιάς και ζωής, εμπλουτίζοντας το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής της.
Σικυώνα, Νεμέα, Φενεός, Άργος αλλά και Αρχαία Ολυμπία, παλλόμενοι ζωντανοί ιστοί της μητρικής ελληνικότητας, ενώνονται και συναντώνται σ' αυτό το σημείο αναφοράς, γεμάτο από θεϊκές παρουσίες και ανθρωπογενή χαρακτηριστικά που δεν αλλοιώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, όπως όλοι οι τόποι δύναμης και λατρείας.
Την άνοιξη και το φθινόπωρο ο μαγνητισμός της λίμνης γίνεται μοναδική προσφορά στον άνθρωπο. Αρδεύει, προσφέροντας τα υδάτινα σπλάχνα της, ετοιμάζοντας την ανθρώπινη τροφή.
Τους χειμωνιάτικους μήνες το τοπίο γίνεται μυστηριακά αινιγματικό. Η γοητεία της λίμνης οφείλεται από τη μια μεριά στο ότι προσφέρει τη γοητεία του άγνωστου παρελθόντος που βασίζεται στο μύθο και τη φαντασία, συλλέγοντας μνήμες, προσφορά σε κάθε ρομαντικό επισκέπτη, κι από την άλλη αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό, έναν σπάνιο υδροβιότοπο που συνεχίζει να δίνει εικόνες ομορφιάς και ζωής, εμπλουτίζοντας το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής της.
Την αρχαία Στυμφαλία ανέσκαψε κατά τα έτη 1924-1930 ο Αναστάσιος Ορλάνδος και απεκάλυψε τον περίβολο της αγοράς, όπου βρέθηκαν τα θεμέλια ενός μεγάλου οικοδομήματος με κυκλικό τοίχο, ναός του οποίου διατηρείται η θεμελίωση, ένα μεγάλο τετράγωνο κτίσμα με διαστάσεις 33,5Χ30,20 μέτρων το οποίο εκτιμάται ότι ήταν παλαίστρα, μία κρήνη, εξέδρες και βωμοί. Εξάλλου στη λίμνη της Στυμφαλίας διατηρούνται ίχνη του Αδριάνειου υδραγωγείου που μετέφερε τα νερά της περιοχής στην Κόρινθο. Τέλος, η φράγκικη εκκλησία, που τα ερείπιά της δεσπόζουν τώρα στην περιοχή, έχει δομηθεί κατά μεγάλο μέρος με αρχαίο υλικό, πιθανότατα από το ναό της Αρτέμιδας που εκτιμάται ότι βρισκόταν στην ίδια θέση.
Η Στυμφαλία, έχει στενά δεμένη τη μυθολογική της παράδοση με την ομώνυμη λίμνη, η οποία σχηματιζόταν το χειμώνα από τις πλημμύρες του ποταμού Στύμφαλου. Σ' αυτό το χώρο έφτασε ο Ηρακλής προκειμένου να εκτελέσει έναν από τους άθλους του, την εξόντωση των Στυμφαλίδων όρνιθων οι οποίες λυμαίνονταν την περιοχή. Οι Στυμφαλίδες όρνιθες ήταν πουλιά μεγάλου μεγέθους με σιδερένια νύχια οι οποίες φώλιαζαν στα νερά του ποταμού κι από κει εξαπέλυαν επιθέσεις καταστρέφοντας τις εσοδείες των ανθρώπων και σκοτώνοντας ζώα και παιδιά. Ο Ηρακλής κατάφερε, χτυπώντας σιδερένια κρόταλα, να τις αναγκάσει να εμφανιστούν κι έτσι τις σκότωσε με τα δηλητηριασμένα βέλη του.
Τη γη της Στυμφαλίας ζώνει κι ένας άλλος θρύλος, αυτός του τάφου του βασιλιά Αίπυτου. Ο Αίπυτος, που σύμφωνα με το μύθο ήταν από τους πρώτους οικιστές της περιοχής, λάτρης του κυνηγιού, πέθανε από το δάγκωμα του φιδιού Σαπίτης. Τάφηκε, σύμφωνα με το μύθο, με πολλές τιμές και άφθονα πλούτη σε μια περιοχή του Γεροντίου όρους, η οποία αναζητάται ακόμη και σήμερα από αρχαιολόγους και τυχοδιώκτες.
Η Στυμφαλία το όνομά της το οφείλει στον ομώνυμο ήρωα Στύμφαλο ή Στύμφηλο.
Τη γη της Στυμφαλίας ζώνει κι ένας άλλος θρύλος, αυτός του τάφου του βασιλιά Αίπυτου. Ο Αίπυτος, που σύμφωνα με το μύθο ήταν από τους πρώτους οικιστές της περιοχής, λάτρης του κυνηγιού, πέθανε από το δάγκωμα του φιδιού Σαπίτης. Τάφηκε, σύμφωνα με το μύθο, με πολλές τιμές και άφθονα πλούτη σε μια περιοχή του Γεροντίου όρους, η οποία αναζητάται ακόμη και σήμερα από αρχαιολόγους και τυχοδιώκτες.
Η Στυμφαλία το όνομά της το οφείλει στον ομώνυμο ήρωα Στύμφαλο ή Στύμφηλο.
ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
Από την θέση Σκάλα προς την αρχαία Στύμφαλο και τα παρατηρητήρια πουλιών
Από το τοπικό διαμέρισμα Κεφαλαρίου μέχρι το όρος Ζήρεια
Από το τοπικό διαμέρισμα Λαύκα μέχρι τον ιερό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος
Από το τοπικό διαμέρισμα Καστανιάς προς τα Τρίκραινα
Το μονοπάτι του ρέματος Κακαβούλας
Από την θέση Σκάλα προς την αρχαία Στύμφαλο και τα παρατηρητήρια πουλιών
Από το τοπικό διαμέρισμα Κεφαλαρίου μέχρι το όρος Ζήρεια
Από το τοπικό διαμέρισμα Λαύκα μέχρι τον ιερό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος
Από το τοπικό διαμέρισμα Καστανιάς προς τα Τρίκραινα
Το μονοπάτι του ρέματος Κακαβούλας
